HUKUK ATÖLYESİ
.jpg)
İcra Hukukunda Şikayet
Şikâyet birçok meslektaşın günlük hayatta icra dairelerindeki memur ve müstahdemlerin yapmış oldukları işlemlere karşı başvurmuş oldukları en etkili icra hukuku yollarından birisidir. Şikâyet İİK'da 16. maddede düzenlenmiştir. İİK m. 16: Kanunun hallini mahkemeye bıraktığı hususlar müstesna (ayrık olmak üzere) icra ve iflas dairelerinin yapmış olduğu muameleler hakkında kanuna muhalif olmasından veya hadiseye uygun bulunmamasından dolayı icra tetkik merciine şikâyet olunabilir. Şikâyet bu muamelelerin öğrenildiği tarihten itibaren 7 gün içerisinde yapılır.
İİK da 16. madde süreli şikâyeti düzenlemektedir. Şikâyet icra işleri konusunda yetkili müdürlüklerde bulunan başta icra müdürü olmak üzere müdür yardımcısı, memurlar ve müstahdemlerin alacaklı, borçlu ya da vekillerinin yapmış oldukları işlemlere karşılık icra mahkemesine yapmış oldukları taleplerdir. Şüphesiz ki şikâyet sadece icra dairelerini kapsamamaktadır ve aynı zamanda İİK 2. maddesinde iflas daireleri hakkında da icra dairelerinin tabii olduğu usul ve esaslar uygulanır denilmek suretiyle şikâyetin kapsamına iflas dairelerini de almışlardır.
Süreli şikâyeti öncelikle iki ana kategori altında incelemek gerekmektedir.
a) İlk olarak kanunun lafzından anlaşıldığı kadarıyla kanuna muhalif olmasından denilmektedir.
Şikâyeti sadece kanuna aykırı olarak sınırlandırmamak aksine bütün mevzuatı kapsayacak şekilde anlamak daha doğru olmaktadır. Örneğin birçok konuda İİK'nun atıfta bulunduğu Medeni Usul Kanunu bunların başında gelmektedir. Bu sebeple icra müdür ve memurlarının ya da genel olarak çalışanlarının yapmış oldukları muameleler için kanuna aykırı işlemleri yerine mevzuata aykırı olan işlemleri olarak anlamak daha doğru ve sağlıklı olacaktır.
Örneğin; İcra müdürünün ilan (İİK m.126) yapmadan hacizli taşınmazı satması gibi.
b) Süreli şikâyet açısından ikinci ana kategorimiz ise hadiseye uygun olmamaktır.
Bu hal, kanunun icra müdürüne takdir yetkisi tanıdığı hallerde söz konusu olur.
Hadise denildiği zaman somut işlem olarak ifade etmemiz gerekmektedir. Somut işlem üzerinde icra memurlarının yapmış oldukları işlem yapılacak olan işlemden tamamen farklı ise o halde hadiseye uygun olmamaktadır. Örneğin; borçlu çiftçinin geçimi için zorunlu bulunan ve haczi caiz olmayan tarım aletlerinin (İİK m.82/4) haczedilmesi gibi.
Şikâyetin iki önemli istisnası vardır. Bir hakkın yerine getirilmemesi ya da sebepsiz sürüncemede bırakılması sebebiyle veya şikâyet konusu işlemin kamu düzenine aykırı olması halinde her zaman şikâyet olunabilir.
Bir hakkın yerine getirilmemesi: İcra müdürünün görevi dahilinde olan bir işi yapmayı reddetmesi halinde bir hakkın yerine getirilmemesi söz konusu olur. (İİK m.16,2) Mesela icra müdürünün kendisine yapılan takip talebini kabul etmemesi gibi.
Bir hakkın sebepsiz olarak sürüncemede bırakılması: İcra Müdürünün yapmak zorunda bulunduğu bir işlemi kanunda öngörülen veya uygun bir süre içinde haklı bir neden olmaksızın yapmaması halinde bir hakkın sebepsiz olarak sürüncemede bırakılması hali söz konusu olur. Mesela icra müdürünün takip talebinden itibaren üç gün içinde ödeme emri düzenleyip borçluya göndermemesi (İİK m.60,1 ve 61,1) gibi.
Şikâyet konusu işlemin kamu düzenine aykırı olması: Bu durum yukarıdaki hükümden ayrı olarak yasada öngörülmüş olmayıp, hukukun genel ilkelerinden çıkan bir sonuçtur. Yasanın, borçlunun, alacaklının, 3. kişilerin ya da kamunun yararını korumak amacıyla yapılmasını emrettiğini işlemlerin hiç yapılmaması, ya da aynı amaçla konulmuş hükümlerin ağır bir şekilde çiğnenmesi hallerinde, yapılan işlemler kamu düzenine aykırı sayılırlar.
ŞİKÂYETİN TARAFLARI
Şikâyet eden: İcra müdürünün bir işleminden zarar gördüğü kanısında olan her ilgili, o işlem hakkında şikâyet yoluna başvurabilir. Şikâyet hakkı, şikâyet konusu işlemin iptal ettirilmesinde hukuken korunmaya değer bir yararı olan, alacaklı, borçlu ve 3. kişilere aittir.
Şikâyet konusu işlemi yapmış olan icra (veya iflas) dairesinin, kendi işlemi aleyhine şikâyet yoluna başvurma hakkı yoktur. Fakat icra dairesi, yapmış olduğu işlemin sonradan yanlış olduğu kansına varırsa şikâyet süresi içinde yapmış olduğu işlemi değiştirebilir veya iptal edebilir.
Şikâyet olunan: Şikâyet ile icra dairesinin bir işleminin kanuna aykırı olduğu veya hadiseye uygun bulunmadığı ileri sürülür. Bu nedenle, şikâyet olunan, şikâyet konusu işlemi yapmış olan icra (veya iflas) dairesidir.
Şikâyet konusu işlem lehine olan kimse de zorunlu olarak şikâyet olunan konumundadır.
ŞİKÂYET SÜRESİ
Şikâyet süresi kural olarak 7 gündür. Kambiyo senetlerine özgü takip yolunda ise şikâyet süresi 5 gündür. (İİK. m.168,3 171,3 172)
Şikâyetin bağlı olduğu süre hakkı düşüren süredir. Bu nedenle süre geçtikten sonra şikâyet hakkı düşer.
Şikâyet süresinin başlangıcı şikâyetin konusu işlemin öğrenildiği tarihtir. Şikâyet konusu işlem ilgiliye tebliğ edilmişse, şikâyet süresi bu tarihten itibaren başlar. Eğer ilgiliye tebliğ edilmemişse şikâyetçinin işlemi ‘bildiği tarihten önce öğrenmiş olduğu ve bu nedenle şikâyet süresinin geçmiş olduğunu’ ileri süren kişi bunu kanıtlamakla yükümlüdür.
Şikâyet iki durumda süresizdir. Bunlar; Bir hakkın yerine getirilmemesi ya da sebepsiz sürüncemede bırakılması sebebiyle veya şikâyet konusu işlemin kamu düzenine aykırı olması halinde her zaman şikâyet olunabilir.
Yargıtay tarafından her zaman şikâyet konusu yapılabileceği kabul edilen hatalı işlemlere şunlar örnek gösterilebilir;
a) Ödeme emrinin takip talebine aykırı olarak çıkarılmış olması
(12. HD. 08.11.1982 T. 7306/8054)
b) İlamlı takiplerde icra emrinin vekil yerine asile tebliğ edilmiş olması.
(12. HD. 09.02.1981 T. 9794/1153)
c) Taşınmazın aynına ilişkin ilamın kesinleşmeden takip konusu yapılmış olması
(12. HD. 27.11.1979 T. 8132/9079)
d) Satıştan en az 1 ay önce ilan yapılmadan ihale yapılmış olması.
(İİD. 08.04.1971 T. 4025/4050)
e) Haciz ihbarnamesinin borçluya borcu olan 3. kişinin yerine borçluya gönderilmiş olması
(12. HD. 08.06.1978 T. 5387/5389)
ŞİKÂYET USULÜ
Şikâyet icra mahkemesi tarafından incelenip karara bağlanır. İcra mahkemesi ancak ilgililerin şikâyeti üzerine icra müdürünün yaptığı işlemin doğru olup olmadığını inceleyebilir. İcra müdürünün dosyayı kendiliğinde icra mahkemesine gönderme yetkisi yoktur. Yetkili icra mahkemesi şikâyet konusu işlemi yapan icra (veya iflas) dairesinin tabi olduğu icra mahkemesidir.
Şikâyet icra mahkemesine yapılır. Bunun istisnası kambiyo senetlerine mahsus iflas yoluyla şikâyet icra dairesine bildirilir. Bunun dışında şikâyetin icra mahkemesine değil de icra dairesine bildirilmesi hukuki sonuç doğurmaz.
Şikâyet yazılı olabileceği gibi, sözlü olarak da (şikâyet beyanının icra mahkemesinde tutanağa geçirilmesi suretiyle de) yapılabilir.
İcra Mahkemesi şikâyeti basit yargılama usulüne (HUMK m. 507-511) göre inceler. (İİK m.181)
Kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde icra mahkemesi şikâyet konusu işlemi yapan icra dairesinin açıklama yapmasında ve duruşma yapılmasına gerek olup olmadığını takdir eder. (İİK m. 18,3) İcra mahkemesi, şikâyeti incelerken tanık dinleyebilir, bilirkişiye başvurabilir ve hatta gerekli ise keşif yapabilir.
Şikâyet kendiliğinden icrayı durdurmaz. (İİK m. 22) Şikâyeti alan icra mahkemesi, şikâyetin sonuçlanmasına kadar icranın durmasını gerekli görürse, talep üzerine veya kendiliğinden icranın geri bırakılmasına karar verebilir.
ŞİKÂYETİN SONUÇLARI
Şikâyetin reddi: Şikâyet süresi içinde yapılmamışsa veya şikâyet sebepleri yerinde görülmezse, icra mahkemesi şikâyeti birince halde usulden ikince halde esastan reddeder. İcra mahkemesi (İİK m. 22) ye göre icranın durdurulmasına karar vermemiş idi ise, şikâyetin icra mahkemesinde incelendiği sırada yapılmış olan geçici icra işlemleri (mesela haciz, satış gibi) şikâyetin reddi kararı ile kesinleşir. İcra mahkemesi icranın durdurulmasına karar vermiş idi ise, şikâyetin reddi üzerine icraya devam olunur.
Şikâyetin kabulü: İcra mahkemesi şikâyet nedenlerini yerinde bularak şikâyeti kabul ederse, şikâyet sebeplerine göre üç şekilde karar verebilir.
a) Şikâyet konu işlemin bozulması (iptal edilmesi)
b) Şikâyet konusu işlemin düzeltilmesi
c) İcra müdürünün sebepsiz olarak yapmadığı veya geciktirdiği işlemlerin yapılmasının emredilmesi.
© 2015 Bellek Hukuk